หนังสือ “สยาเราะห์ กรือยาอันมลายูปะตานี” หรือ “ประวัติราชอาณาจักรมลายูปัตตานี” รวบรวมจากหนังสือประวัติศาสตร์ท้องถิ่นที่เขียนด้วยภาษามลายู (อักษรยาวี) อันเกี่ยวข้องกับดินแดน “ปะตานี” หรือ “ฟอฏอนี” หรือ “ปัตตานี” ตั้งแต่การเริ่มตั้งถิ่นฐานในแหลมมลายู การสถาปนาราชวงศ์ปะตานี จนถึงยุคแห่งความเจริญรุ่งเรืองจากการค้าทางทะเล และการติดต่อกับชาติตะวันตกในช่วงศตวรรษที่ 16–17 จนเสื่อมอำนาจและอ่อนแอลงในช่วงศตวรรษที่ 18 ทั้งจากการค้าที่ลดลงและการสงคราม จนในปี ค.ศ.1902 ก็ตกอยู่ภายใต้การปกครองของสยามอย่างสิ้นเชิง จากนโยบายการรวมอำนาจเข้าสู่ส่วนกลางของสยามในช่วงปี ค.ศ.1940–1950 ที่รวมหัวเมืองปัตตานี เป็นมณฑลปัตตานี ต่อมาแบ่งแยกเป็น 3 จังหวัด ซึ่งได้แก่ ปัตตานี ยะลา และนราธิวาส ได้ก่อให้เกิดผลกระทบแก่คนในท้องถิ่น ผู้ที่ใช้ภาษายาวี ซึ่งเป็นประชากรส่วนใหญ่ อันนำมาซึ่งปัญหาทางการเมืองการปกครอง สังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจ ซึ่งยังคงปรากฏให้เห็นจากวิกฤตการณ์ในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย จนถึงปัจจุบัน