เล่มนี้ประกอบด้วยเอกสารสำคัญ 5 เรื่อง เรื่องแรกคือ “จารึกพระเจ้ากรุงศรีวิชัย และ จารึกศรีมหาราช” เป็นหลักฐานชั้นต้นที่กล่าวถึงพัฒนาการของอาณาจักรศรีวิชัยในคาบสมุทรมลายูตอนบน และจารึกทั้งสองหลักนี้ยังช่วยให้เข้าใจและอธิบายความสำคัญทางด้านยุทธศาสตร์และการค้าของบริเวณที่ครอบคลุมจังหวัดสุราษฎร์ธานีและนครศรีธรรมราชจนถึงสมัยกลางคริสต์ศตวรรษที่ 13 ซึ่งวางรากฐานให้เมืองนครศรีธรรมราชกลายเป็นศูนย์กลางของอาณาจักรโบราณที่รุ่งเรือง เรื่องที่สอง “จารึกพระเจ้าจันทรภานุ ศรีธรรมราชา : มรดกความทรงจำแห่งนครศรีธรรมราช” เป็นหลักฐานเอกสารชั้นต้นที่สำคัญของรัฐโบราณในคาบสมุทรไทย ที่แสดงถึงวีรกรรมของกษัตริย์เพียงพระองค์เดียวในประวัติศาสตร์ไทย ที่มีพระราชศรัทธาแก่กล้าในพระพุทธศาสนาถึงขนาดยกกองทัพไปโจมตีเกาะลังกา เพื่อจะอัญเชิญพระทันตธาตุ (พระเขี้ยวแก้ว) มาบรรจุบูชาที่ราชธานีของพระองค์ เรื่องที่สาม “บันทึกราชทูตของออกพระวิสุทธสุนทร ภาพสะท้อนความสัมพันธ์สยาม-ฝรั่งเศสในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์” มีความสำคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยาเป็นอย่างมาก เพราะเป็นเอกสารสยามเพียงฉบับเดียวที่สะท้อนธรรมเนียมการทูตในสมัยอยุธยา สะท้อนภาพสภาพบ้านเมือง สถาปัตยกรรม ขนบธรรมเนียมและวัฒนธรรมต่างๆ ของฝรั่งเศสในรัชกาลพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 เรื่องที่สี่ “ชีวิวัฒน์ : ชีวทัศน์คนใต้ในพระนิพนธ์รายงานของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ เจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช พ.ศ.2427” มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภาคใต้ฝั่งตะวันออก เพราะสะท้อนภาพอดีตของสังคมท้องถิ่นภาคใต้ในด้านต่างๆ อย่างครอบคลุม และเป็นคลังข้อมูลท้องถิ่น ทั้งในเรื่องของสภาพบ้านเมือง ภูมิประเทศ สถานที่สำคัญ ลักษณะการปกครอง ข้าราชการหัวเมืองวิถีชีวิตความเป็นอยู่และความทุกข์สุขของราษฎรในท้องถิ่นภาคใต้ และเรื่องที่ห้า “สนธิสัญญาสยาม-อังกฤษ ค.ศ.1909” : สนธิสัญญาฉบับสุดท้ายระหว่างสยามกับชาติตะวันตก” เป็นหลักฐานสำคัญในแง่การทำความเข้าใจบริบททางการเมืองระหว่างประเทศและกระบวนการทางการทูตของสยามกับต่างประเทศในขณะนั้น ขณะเดียวกันถ้อยความของสนธิสัญญาฉบับดังกล่าวยังมีผลสำคัญต่อสยามในเวลาต่อมา โดยเฉพาะการสร้างขอบเขตรัฐชาติสยามยุคใหม่ซึ่งอาศัยพรมแดนจากสภาพภูมิศาสตร์ และยังมีพลังต่อการก่อรูปแนวคิดเรื่องการสูญเสียดินแดนที่ดำรงอยู่ในสังคมไทยมาจนกระทั่งถึงปัจจุบัน