เมื่อ “ต้นธาร” แห่งกิจการทั้งปวงคือ “คน”, “สายธาร” ก็คือประวัติศาสตร์ของคนและความคิดที่ไหลรุดไป… ศิลปะและวรรณกรรมไม่ใช่สิ่งอิสระเหนือชีวิตมนุษย์ ทว่าล้วนเกิดขึ้นและวิวัฒน์ไปตามความเปลี่ยนแปลงของสังคม ตลอดเส้นทางอันยาวนานในการต่อสู้เพื่อสังคมที่เท่าเทียมของผู้คน สายธารของวรรณกรรมไทยจึงยังคงเคลื่อนไหว ท้าทายยุคสมัยและอำนาจเสมอมา

ในโมงยามที่การต่อสู้นั้นถึงภาวะบีบคั้นที่สุดจากแรงขับดันรอบข้าง ทั้งสังคมกึ่งเมืองขึ้นกึ่งศักดินาและการแทรกแซงของจักพรรดินิยม การคุกคามของเผด็จการ ภาวะสับสนในยุคแสวงหา กลับเป็นช่วงเวลาที่โลกวรรณกรรมไทยเข้มข้นและมีชีวิตชีวาที่สุดยุคหนึ่ง สายธารวรรณกรรมเพื่อชีวิตของไทย โดยเสถียร จันทิมาธร ซึ่งตีพิมพ์ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2525 คืองานค้นคว้าที่รวบรวมเรื่องราวและฉายภาพความเคลื่อนไหวในกระแสธารของโลกตัวอักษรไทย นับตั้งแต่วรรณคดีโบราณจนถึงวรรณกรรมสมัยใหม่ โดยเฉพาะวรรณกรรมไทยหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 รวมถึงการคลี่คลายขยายตัวของวรรณกรรมเพื่อชีวิตที่แตกหน่อต่อยอดออกมาในช่วงเวลาที่มืดมนที่สุดของประชาธิปไตยไทย