สามีชั่วชีวิต (The Eternal Husband) ของ ฟีโอดอร์ ดอสโตเยฟสกี้ เป็นนวนิยายขนาดสั้นที่เล่าความสัมพันธ์อันซับซ้อนและเจ็บปวดระหว่างชายสองคนคือ อเล็กเซ อิวาโนวิช เวลชานิ และ พาเวล พาฟโลวิช ทรูซอตสกี้

อเล็กเซ อิวาโนวิช เวลชานินอฟ เป็นชายหนุ่มชนชั้นสูงที่ครั้งหนึ่งเคยมีชีวิตสุขสบายและลุ่มหลงในความสุขทางโลก แต่เมื่อเวลาผ่านไป เขากลับถูกความรู้สึกว่างเปล่าและความสำนึกผิดในอดีตคอยตามหลอกหลอน เวลชานินอฟเคยมีความสัมพันธ์ลับกับภรรยาของพาเวล พาฟโลวิช ทรูซอตสกี้ ความลับนี้ทำให้เขากลายเป็นบุคคลที่เกี่ยวพันโดยตรงกับโศกนาฏกรรมของครอบครัวนั้น และเด็กหญิงลิซ่าอาจเป็นลูกของเขาเอง

เวลชานินอฟจึงไม่ได้เพียงต้องเผชิญหน้ากับทรุซอตสกี ผู้เป็น “สามีชั่วชีวิต” ที่ไม่อาจหลุดพ้นจากเงาของการถูกหักหลัง แต่ยังต้องเผชิญหน้ากับตัวเอง ความรู้สึกผิด ความอับอาย และคำถามที่ไม่มีวันหาคำตอบได้ สิ่งเหล่านี้ทำให้เขาเป็นภาพแทนของมนุษย์ที่พยายามดิ้นรนต่อสู้กับอดีตและบาปที่ไม่สามารถลบล้างได้